گفتاردرمانی

تکرار

تکرار در گفتار یکی از ویژگی های بارز فرد لکنتی است. تکرارها ممکن است در عبارت [من می خواهم، من می خواهم]، کلمات یا گروه کلمات[من،من،من،بروم]، هجاها[ما،ما،ما،ماده] یا گروه های هجاها ، واجها یا وضعیت های تولیدی مقدماتی جهت تولید واجها به وقوع بپیوندد. نتیجه گزارش یکی از دانشمندان به نام شیهان نشان می دهد که در ارزیابی 20 فرد لکنتی 83% تکرارها در سطح واج و هجا و تنها 5% در سطح عبارت اتفاق افتاده است.

تکرارها ممکن است تند یا کند ، کم یا زیاد ، راحت یا با فشار، متوالی یا بریده بریده باشد و ممکن است با انواع دیگر ناروانی نظیر به میان اندازی ، تغییرات بلندی یا ارتفاع صدا و رفتارهای فیزیکی همراه باشد نباشد.

گیر یا قفل

برخی از متخصصین اصطلاح گیز را به هر گونه ناروانی گفتار نسبت می دهند. حال آنکه عده ای دیگر از آن به منظور توصیف توقفهای کامل در روند گفتار استفاده می نمایند. گیر به انقباض عضلانی مداوم گفته  می شود که در آن تارهای صوتی یا اندام های تولید، جریان هوا را متوقف کرده و سبب قطع موقت گفتار فرد می شود که گاهی در این حالت قفسه سینه نیز ثابت و بی حرکت می شود.

مثال : م[]ن به م[]رسه رفتم.

گیرها نیز همچون تکرارها از لحاظ شدت، دیرش، تقلای فیزیکی و رفتارهای وابسته انواع گوناگونی دارند. گیرها در بخش هایی که اندام های تولیدی گفتار بر روی هم قرار می گیرندنظیر لبها ،منطقه زبانی - لثوی، منطقه زبانی – کامی و منطقه چاکنایی صورت می گیرد.

گیرهای کانل به صورت بی صدا انجام می شوند و لذا ممکن است به صورت متناوب در لحظات آواسازی یا تولید گفتار قطع گردد. گیر از علایم لکنت شدید است و در ناروانی طبیعی مشاهده نمی شود.

کشیده گویی

یکی دیگر از مواردی که در افراد لکنتی به صورت فراوان دیده می شود، کشیده گویی یا طولانی ادا کردن است. کشیده گویی عبارت است از طولانی ادا کردن کلمات ، هجاها و صداها(به ویژه واکه ها).

مثال : م[   ]ن به [    ]رسه رفتم.

فرد نکنتی به صورت غیر ارادی صداها به ویژه واکه ها را طولانی و کشیده می گوید. این کشیده گویی همراه تنش است و در ناروانی طبیعی دیده نمی شود. کشیده گویی در مورد صدای اول کلمات آغازین گفتار بیشتر اتفاق می افتد.

تنش(tension)

وجود تنش های فیزیکی و روانی برای ما ارزش تشخیصی خوبی دارد. تنش های همراه با لکنت ممکن است فقط محدود به عضلات تولید و تنفس نباشد و تمام بدن را در بر گیرد.علامت تنش نسبت به علایم ذکر شده کمتر مشاهده می شود، و در صورت مشاهده از علایم لکنت شدید است.

مثال : کفش های من (آ)بی است.

تغییر صدا

وقتی یکی از علایم لکنت در فرد ظاهر می شود صدایش هم ، از نظر بلندی ، شدت ، زیر و بمی و کیفیت نیز دستخوش اختلال می شود. این تغییرات در افراد لکنتی فقط در زمان وقوع لکنت رخ می دهد. مثلا بلندی صدا کاهش می یابد و احتمالا صدا در موقع لکنت بعلت ایجاد فشار زیاد روی تار آواها زیرتر می شود.

سرعت ناموزون

سرعت گفتار فرد لکنتی اغلب آهسته است و ریتم منظمی ندارد. این حالت زمانی است که فرد در جریان گفتار مبتلا به لکنت می شود و در بقیه موارد احتمال دارد که معمولی با اندکی سریعتر از حد معمول باشد.

میان پرانی(interjection)

میان پرانی یا به میان اندازی در افراد لکنتی زیاد دیده می شود که صداها، هجاها،کلمات یا عباراتی  را به میان صحبت خود می آورند تا فاصله بین کلماتشان و جملاتشان را پر کنند و احتمالا لکنت خود را پنهان سازند.

مثال: من اِاِاِ به مدرسه اِاِ رفتم.

مکث (pausing) یا توقف

تنفس افراد لکنتی با افراد غیر لکنتی تفاوت دارد. افراد لکنتی در زمانی که یک وقفه ناگهانی در گفتارشان پیش می آید فرم تنفسی سینه ای پیدا می کنند، حال در افراد عادی فرم تنفسی دیافراگمی-شکمی است.

توقف یا مکث در فرد لکنتی ممکن است جنبه فیزیولوژیک نداشته باشد و بر اثر عادتهای غلط ایجاد شده باشد. مثلا فرد به دلیل ناهنجاری در حنجره گاهی در زمان دم صحبت می کند و صحبتش توام با برخی صداهاست، یا بازدم بیش از حد اتفاق می افتد، یعنی بین جملات فرد لکنتی فاصله زمانی کوتاهی می افتد، در این حالت دهان باز است و بعد از چند لحظه بسته می شود و گفتار ادامه پیدا می کند.

مثال:[.....]من به [.....] مدرسه رفتم.

منبع:

اختلال ناروانی گفتار در کودکان

بیژن شفیعی

زهره مهرعلیان